خط میخی و تاریخچه ی ساختار آن
خط میخی میراثی جهانی و رهیافتی باستانی است و دانستنیهای روز جهان این خط را به این منظور که مردم دنیای باستان آنچه را که میگفتند، ثبت کنند میشناسد.
این خط از کهنترین سامانههای نوشتاری تاریخ است که در حدود 3500 پیش از میلاد در سرزمین باستانی سومر در میانرودان (بینالنهرین) بهوجود آمد.
اختراع این خط در شمار مهمترین دستاوردهای مردم سومر قرار دارد و برترین دستاورد شهر سومری اوروک است، که کهنترین نوشتهها به خط میخی از حدود 3200 پیش از میلاد در آن یافت شده و نام این شهر را به پیدایش ادبیات در جهان پیوند زده است.
میخ ها با توجه به جهت قرار گرفتنشان تشکیل چهار عنصر را می دهند. عنصر پنجمی هم وجود داردکه از ترکیب دو میخ به صورت زاویه ای با دهانه باز به سمت راست درست شده است.
این احتمال می رود که سومری ها نشانه های این خط را در حدود 2900 پیش از میلاد در جلگه های پایین دجله و فرات، با ساده کردن خط تصویری ساخته اند. اکدی ها نیز با کوچ کردن به بابل، این خط تصویری را از سومری ها آموختند. ولی خط میخی اکدی سومری شکل بسیار پیچیده ای داشت . این خط بیش از 2000 نشانه و 20000 هزوارش داشت.
تمدنهای عمدۀ تولیدکنندۀ کتیبههای این خط عبارت بودند از:
- سومر
- اَکَد
- بابِل
- ایلام
- هَتّی (حتّی یا هاتّی هم نوشتهاند)
- هیتّی (حیتّی هم نوشتهاند)
- آشور
- هور (هوریان)
خط میخی یعنی چه؟
این کلمه در زبان انگلیسی cuneiform است که از کلمۀ لاتین cuneus به معنی «گوِه» یا «حجم سهگوش» میآید. در زبان فارسی این حجم به شکل میخ مجسم شده و چون این خط با علامتهای سهگوش میخشکل نوشته میشود این نام را به آن دادهاند.
آیا این خط نخستین زبان نوشتاری بشر است؟
بله؛ این خط از همۀ زبانهای نوشتاری ابداعشده به دست بشر، از جمله هیروگلیف مصری و حرفنگارهای چینی، قدیمیتر است.
خط دیگری که نمونه ای از آن در تمدن دره ی سند یافت شده، از خط میخی قدیمی تر است. البته این نمونه ی خط تا کنون رمزگشایی نشده است.
آیا هوش مصنوعی میتواند خط میخی را رمزگشاییکند؟
در گزارش جدید آکسفورد آکادمیک، گروهی از توسعهدهندگان هوش مصنوعی نحوه استفاده از پردازش زبان طبیعی (NLP) را برای ترجمه لوحهای خط میخی از اکدی به انگلیسی توضیح میدهند.
در این گزارش آمده است: « صدها هزار لوح گلی که به خط میخی حک شده اند ، تاریخ سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و علمی بین النهرین باستان را مستند میکنند. با این حال، بیشتر این اسناد ترجمه نشده و غیرقابل دسترسی باقی میمانند.»
هوش مصنوعی به سادگی ChatGPT نمیتواند یک متن قدیمی را بررسی نماید.
گای گوترز، یکی از نویسندگان این گزارش، در مصاحبهای به Decrypt گفت: «چالش اصلی ما فقدان حجم زیادی از دادهها است. تنها مقدار کمی از دادهها وجود دارد که میتوانید برای آموزش مدلها استفاده کنید؛ ما توانستیم به دهها هزار نمونه برسیم.»
در ماه مه، یک تیم تحقیقاتی ایتالیایی مقالهای منتشر کرد که در آن جزئیات چگونگی استفاده از هوش مصنوعی برای شناسایی مکانهای باستانی برای اکتشافات باستانشناسی در دشتهای سیلآلود بینالنهرین را شرح میداد. در اوایل این ماه، محققان از هوش مصنوعی برای کشف ژئوگلیفهای نازکا، حکاکیهای انسان و حیوانات در پرو استفاده کردند.
اهمیت این خط در چیست؟
خط میخی دریچهای به تاریخ میان رودان باستان گشود . همان گونه که رمزگشایی از هیروگلیفهای مصری از تاریخ مصر باستان پرده برداشت. تا پیش از رمزگشایی خط میخی ، تاریخ جهان شکلی کاملن متفاوت با آن که امروز میدانیم داشت.